Atalarımızın dünyanın dört bir yanına dağılmasının üzerinden 160 bin yıl geçti. Beslenmek ve yeni yaşam alanları bulmak için günlerce yürümek zorunda kalan ve yapılacak her iş için hareket etmek zorunda olan insanoğlu bugün hareketsizliği teşvik eden bambaşka sorunlarla boğuşmakta. Yerimizden kalkmadan her işi halledebilmek ve gün boyu teknolojinin ellerine teslim olmak genç yaşlarda çekici gelse de orta yaşı geçmiş herkes hareket etmenin sağlığımıza yönelik faydalarının az ya da çok farkında.
Bu yüzden, 20’li yaşlarda akranlarla bir araya gelince maceralardan, tatillerden, adrenalin içeren her şeyden fazlasıyla söz ederken 40’lı yaşlarda “Hangi diyeti yapıyorsun? Doktorun kim?, Tansiyonun kaç?” sorularına cevap arıyoruz. Soruları ortaya atıp cevaplar istiyoruz.
Biz de bu sorulara yenisini ekledik ve hareketli bir yaşam beyinde neleri değiştirir sorusuna literatürde cevap aradık.
Daha iyi ruh hali, enerji, hafıza, dikkat…
Literatürde bol miktarda veri, fiziksel aktivitenin çeşitli nörolojik hastalıkların riskini azaltabileceğini ve beyni yaşlanmanın zararlı etkilerinden koruyabileceğini göstermektedir.
Yaşlandıkça, bir miktar bilişsel gerileme kaçınılmazdır. Nörodejenerasyon içeren bu süreç hafif bilişsel bozukluklara veya Alzheimer, Parkinson hastalığı gibi şiddetli demans formlarına neden olabilir. Fakat egzersizin nörogenezi ve beyin esnekliğini arttırmadaki rolü nedeniyle, fiziksel aktivite; bilişsel gerilemeyi önlemek, geciktirmek veya tedavi etmek için potansiyel bir yöntem olarak görülebilir.
İnsanlarda yapılan çalışmalar, uzun süreli egzersizin hem bilişsel gerileme ve demans başlangıcını geciktirmede hem de zaten var olan bir tanıya sahip hastalarda semptomları iyileştirmede yardımcı olduğunu göstermiştir.
Egzersiz aynı zamanda sağlıklı popülasyonlarda ruh halinin kendi kendini düzenlemesi için en etkili davranış tekniklerinden biridir. Ruh haline en büyük katkısı gerginlik, depresyon, öfke durumlarını olumlu yönde etkilemesidir. Yani egzersiz, strese psikolojik ve fizyolojik yanıtı azaltır.
Egzersizin korku deneyiminin nüksetmesi sırasındaki korku tepkisini azalttığı bilgisi de literatürde yerini almaktadır.
Egzersizin dopaminerjik mekanizmalar yoluyla korku tepkisini azaltabileceğini ve anksiyete veya travma ile ilişkili bozuklukların tedavisinde yeni bir terapi için temel oluşturabileceği öne sürülmüştür.
Egzersiz beynimize anında etki eder. Çünkü frontal korteks, hipokampüs, striatum ve orta beyindeki dopamin, seratonin ve nöradrenalin gibi nörotransmitterlerin düzeyini anında yükselir. Dopamin ve seratoninin antidepresan özelliği sayesinde egzersiz, moralinizi yüksek tutar. Özellikle hipokampüs ve kortekste yükselen asetilkolin, plastisiteyi ve hafıza oluşumunu destekler.
Egzersiz tüm bunların yanında, dikkatinizi toparlama, odaklanma yeteneğinizi ve reaksiyon sürenizi de arttıran bir enstrümandır.
Kortekse bağlı alanlarda egzersizin bilişsel işlevler üzerinde pozitif etkiye sahip olduğu ve bu sayede davranış değişikliğine sebep olduğu, kişinin kendine odaklı düşünce gerektiren görevler sırasında korteks aktivitesinin belirgin olduğu vurgulanmıştır.
Nihai olarak kendinizi ve bedeninizi düşündüğünüz her an korteksinizle baş başasınız. İyileşme kortekste başlar dememizin ardında bu bilimsel gerçeklerin yattığını biliyor muydunuz?